Einde van de VS als leider van de 'Free World'?

Binnen 24 uur na zijn inauguratie zou Trump de oorlog in Oekraïne beëindigen. Dat is zoals verwacht niet gelukt en ruim twee maanden later blijkt Trump eerder een einde te hebben gemaakt aan correct gebruik van het woord 'sarcasme'. Ondertussen schokken Trump en Vance de wereld door Zelensky te schofferen voor het oog van de vele camera's, terwijl vice-president Vance tijdens diezelfde desastreuse ontmoeting Zelensky zelfs lijkt te beschuldigen de oorlog erger te doen lijken dan het is en van 'propaganda tours' aan het front spreekt. Trump heeft eerder ook al eens de Russische propaganda herhaald dat Zelensky zelf debet is aan de invasie. En Zelensky zou zelf ondemocratisch zijn, omdat er nog steeds geen verkiezingen zijn geweest in Oekraïne—alsof er helemaal geen oorlog gaande is. De krankzinnigheid van Trump blijkt ook uit het feit dat Zelensky een reprimande krijgt omdat hij niet correct gekleed in pak naar de White House kwam. Maar niet veel later kan Musk, nog informeler gekleed met honkbalpetje en t-shirt, op een warm onthaal rekenen. Een walgelijk contrast.

Van wetenschap en feiten hebben Trump en zijn trawanten ook deze tweede ronde al geen enkel benul, blijkens het feit dat nu nog steeds op de officiële Whitehouse website beweert dat president Biden 8 miljoen dollar in 'transgender muizen' stak. Dat is vrijwel direct door diverse fact checkers ontmaskerd als een aperte leugen. Tijdens zijn eerste termijn als president werd al duidelijk dat Trump gewoon aan de lopende band zaken verdraait of ronduit onwaarheden verkondigt, dus wat dat betreft is er eigenlijk weinig veranderd. Er zit gewoon een domme pestkop in het witte huis die nergens verstand van heeft.

Op economisch vlak vergaat het Trump niet veel beter. Zo zijn de meeste economen het erover eens dat de invoerheffingen (ouderwets mercantilisme), waar Trump als een wildeman mee om zich heen slaat, slecht uit zullen pakken voor de VS en de wereld. Beurshandelaren zien dat ook in, en de Amerikaanse beurzen gaan daarom nu al hard onderuit. Daar komt bij dat het Europese export overschot betrekking heeft op goederen, maar niet op diensten waar juist de VS meer van exporteert dan importeert. In feite is het netto handels tekort in dat opzicht dus veel minder groot dan Trump beweert. En zijn er elke vier jaar verkiezingen in de VS. Dan kan het beleid zo weer omdraaien. Wie gaat er investeren in meer Amerikaanse productie als dat na vier jaar mogelijk alweer niet meer nodig? Niemand. Grote lange termijn investeringen doen bedrijven alleen als er een structureel voordeel en zekerheid is om ergens iets te maken. Meestal is dat een gunstig belasting klimaat, goedkope arbeid, en een goede geografische positie. Dat soort factoren. Niet vanwege een tijdelijke politieke steunregeling. Toen Bush in 2002 bijvoorbeeld heffingen invoerde op staal, leidde dat in drie jaar tijd ook tot een verlies van ongeveer 200,000 banen in de VS. Het werkt gewoon niet.

Die importheffingen gaan dus ook dit keer slecht uitpakken. Voor iedereen, maar vooral voor de VS zelf. De productie zal niet naar de VS verplaatsen—zoals Trump wil—en Amerikanen zullen niet alleen meer moeten betalen voor al die geïmporteerde spullen, maar ook voor de Amerikaanse producten die met geïmporteerde grondstoffen gemaakt worden. De inflatie zal stijgen, en daarop zullen de looneisen ook meestijgen waardoor personeel duurder wordt en de werkloosheid dus ook zal toenemen. Bedrijven zullen temidden van al deze onzekerheid minder snel grote investeringen doen, waardoor groei uitblijft—tot ontevredenheid van beleggers—en beurzen zullen verder dalen. Dat zien we nu al. Hogere lonen worden uiteindelijk ook doorberekend in producten, waardoor de inflatie verder aangejaagd wordt. Naast het onmiddellijke effect van heffingen op goederen zal dit uiteindelijk ook doorwerken in de (digitale) diensten die de EU importeert uit de VS, want die moeten dan ook duurder worden. Het gevolg is verdere inflatie in Europa, en dan kan de rente mogelijk weer gaan stijgen waardoor lenen duurder wordt. Ook in de VS verwacht men meer inflatie, en er wordt rekening gehouden met een beslissing van de FED om nog even geen verdere renteverlaging aan te kondigen, vanwege de vrees voor een 'Trumpcessie'. 

Overheidssteun in de VS, het land dat sinds 1970 leider is in technologische ontwikkelingen, is daarenboven juist fnuikend voor innovatie. Het steunen van Amerikaanse bedrijven door invoerheffingen in te voeren remt de essentiële prikkeling die door gezonde concurrentie ontstaat, een prikkeling die nodig is om innovatieve technologie te produceren. En dergelijke protectionistische maatregelen stimuleren andere landen ook om met eigen innovaties te komen. Daar kunnen landen als China over meepraten. Kijk maar naar hun ChatGPT concurrent 'Deep Seek', een AI platform die door Trump zelf als een 'wakeup call' voor bedrijven in de VS is bestempeld. En kijk ook naar al die Chinese elektrische auto's die opeens op de markt zijn verschenen en zwaar concurreren met Tesla. Dan moet je juist niet een rem zetten op innovatie. De VS is nu misschien nu nog wel leider in technologie, maar binnenkort waarschijnlijk niet meer als dit zo doorgaat.

De relatie tussen de EU en de VS is ook in record tempo gekelderd. Het vinden van alternatieven om de (militaire) afhankelijkheid van de VS te verminderen is dan ook het centrale thema gebleken op geopolitiek vlak. Trump dreigt herhaaldelijk met het niet nakomen van artikel 5 van het NAVO verdrag, indien het een NAVO lidstaat betreft die volgens Trump —al dan niet terecht—onvoldoende aan defensie heeft bijgedragen. Een stommiteit die Trump al eerder beging, toen hij in 2018 meerdere keren het verlaten van de NAVO overwoog, want dat ondermijnt het vertrouwen in de NAVO. Tot groot genoegen van despoten zoals Poetin, uiteraard. Zijn tweede fout is om buiten de EU om te gaan onderhandelen met Poetin en met Zelensky. Presidenten komen en gaan, zowel democraten als republikeinen, maar aan de stabiliteit van het transatlantische pact en militaire samenwerking tussen Europa en de VS werd nog nooit zo getoornd. De EU werd buiten spel gezet, en Trump probeert Zelensky te dwingen een mogelijk voor Oekraïne uitermate ongunstig vredesvoorstel te accepteren terwijl er ondertussen ook nog een grondstoffen deal moet komen om te zorgen dat de VS wapens en inlichtingen blijft leveren. Geen morele principes, gewoon ordinaire handel. Dan pas valt het kwartje in de EU, met een gigantische vergroting van het defensiebudget in Europa tot gevolg, en er lijkt zelfs een kans op de oprichting van een soort mini-NAVO op EU niveau, onder de atoom paraplu van Frankrijk. Verder gaat er ook een Europees alternatief komen voor Musk's Starlink (vanaf 2029), en ik verwacht dat er ook flink geïnvesteerd zal worden in een eigen spionage netwerk. Een Europees leger gaat er waarschijnlijk niet komen, maar ik denk dat er er op termijn wel een centraal Europees commando centrum zal zijn, aangezien Trump het Amerikaanse EUCOM ook al wil afschalen. 

Zelfs als over vier jaar een nieuwe president aan de macht komt in de VS, of het nu een democraat is of republikein, is de stabiliteit verdwenen. Dat Rutte en Trump breed lachend voor de camera's staan en de wereld vertellen dat de NAVO nog altijd op de nucleaire macht van de VS kan rekenen verandert daar weinig aan: het vertrouwen heeft een flinke knauw opgelopen. En vertrouwen vertrekt te paard, doch keert slechts te voet terug. Europa zal wel een zelfstandige grootmacht moeten worden. Het alternatief is namelijk dat andere grootmachten in Europa de dienst gaan uitmaken, daar is Europa nu eindelijk achter gekomen. Beter ten halve gekeerd dan ten gehele gedwaald, zullen we maar zeggen. Wat de EU betreft is het in ieder geval wel duidelijk dat er een andere leider moet komen van de 'Free World'.