Onlangs zag ik op Facebook dat een van mijn vrinden een artikel van De Correspondent getiteld "Hierdoor werd ik in één klap vegetariër (en jij misschien ook)" had gedeeld. Omdat ik op mijn Engelstalige blog al eens een weinig lovende recensie heb geschreven over de film "Cowspiracy", was ik benieuwd of ik nu wel mijn mening over vegetarisme en veganisme zou moeten herzien.
Volgens Rutger Bregman—de auteur van het bewuste artikel in De Correspondent—is het de redenering van de Israëlische historicus Yuval Noah Harari die hem overtuigde vegetariër te worden. De betreffende redenering, oorspronkelijk gepubliceerd in The Guardian, bestaat uit drie componenten.
Het eerste component in de redenatie is dat de totale massa veedieren met 700 miljoen ton veel groter is dan dat van wilde dieren, namelijk 100 miljoen ton. Vervolgens worden er nog wat grote getallen genoemd; Zoveel kippen, zoveel leeuwen, zoveel varkens, et cetera. Maar hoe deze cijfers het argument moeten ondersteunen wordt mij echter nooit duidelijk. Het gegeven dat er veel meer veedieren zijn dan wilde dieren is op zich al slechts een feit, maar bij de huidige bevolkingsgrootte van de mens is het zelfs een vanzelfsprekend feit. Het artikel laat namelijk een belangrijk getal buiten beschouwing: de mensenmassa. Die is namelijk 300 miljoen ton! Alle mensen bij elkaar wegen (op aarde) dus ongeveer drie keer zoveel als alle wilde dieren. Natuurlijk heb je dan minstens twee keer zo grote massa vee nodig om in de behoefte aan dierlijke producten te kunnen voorzien.
En het maakt evenmin uit dat er nu 65 miljard dieren geslacht worden elk jaar, terwijl er maar 110 miljard mensen in de afgelopen 50,000 jaar geleefd hebben. Dat is immers ook een onzinnige vergelijking, want nooit in de geschiedenis is de menselijke populatie zo groot geweest als nu. Ongeveer zeven procent van die 110 miljard mensen is in slechts 300 jaar erbij gekomen. Drie eeuwen geleden—dus toen al 99,4% van die 50,000 jaar erop zat—zouden we met minder dan een tiende van de huidige veestapel toegekund hebben. En met die laatste 0,6% erbij is de populatie dus minimaal vertienvoudigd. Ja hallo, vind je het gek dat we nu dan iedere paar maanden 20 miljard kippen eten?! Grote getallen zonder context zijn volkomen betekenisloos, het eerste punt van het argument slaagt daarom niet.
Het tweede onderdeel van de redenatie lijkt mij daarentegen een stuk zindelijker. Daarin voert de auteur terecht aan dat veeteelt wereldwijd voor enorm veel dierlijk leed verantwoordelijk is. Er zijn inderdaad nogal wat landen waar men er ideeën over dierwelzijn op nahoudt die naar huidige inzichten als verfoeilijk beschouwd worden. Zo zijn in menig Aziatisch land markten te vinden waar dieren onder erbarmelijke omstandigheden gehouden worden, in veel te kleine kooitjes. Precies die omstandigheden waarvan wetenschappers nu vermoeden dat zij verantwoordelijk zijn voor de huidige corona pandemie. Kortom, een slechte zaak.
Maar dan wordt het biologisch vlees vervolgens ten onrechte weggezet als slechts een marginaal fenomeen. Mijns inziens niet de juiste manier om tegen diervriendelijke veehouderij aan te kijken. In de Verenigde Staten kent men de uitdrukking: "Voting with your money." Dat betekent zoiets als stemmen met je portemonnaie. De democratie van de marktwerking als het ware. Als maar genoeg mensen ervoor kiezen een eerlijke prijs voor hun biefstuk, boter, kaas en eieren te betalen—en daarenboven ook een stuk minder dierlijke producten consumeren—dan valt het argument van dierlijk lijden weg. Zodoende slaagt het tweede argument slechts gedeeltelijk, want als je bereid bent een eerlijke prijs te betalen voor vlees, faalt het argument.
Het derde en tevens laatste punt in de redenatie is meteen ook het sterkste punt in de argumentatie: Dieren zijn intelligent en hebben een rijk gevoelsleven. Tenminste, als dat waar is. Met zo'n argument krijg je namelijk meteen het idee dat de wetenschap ontdekt heeft dat schapen, varkens, en kippen allemaal een bewustzijn hebben dat (bijna) op het niveau van de mens ligt, en bovendien net zo'n rijk gevoelsleven bezitten als de gemiddelde getergde dichter of andersoortig kwijnende kunstenaar. Doch lees je de bronnen die aangehaald worden wat kritischer, dan ligt het allemaal wat genuanceerder. Woorden als mogelijk, misschien, en ogenschijnlijk gaan opvallend vaak vooraf aan nogal wat vorderingen die de wetenschap ons presenteert met betrekking tot aspecten van cognitie in veedieren.
Dat blijkt ook wel uit de lat waarlangs het intellect van een varken wordt gelegd: Bregman vertelt ons dat een varken slimmer is dan een peuter, of een geestelijk gehandicapte, of een dementerend persoon. Daar is toch niemand van onder de indruk? Ik in ieder geval niet. Neem nu eens de vergelijking met een peuter. Een peuter is tussen de 1 en 4 jaar oud, en ik heb wel gezien hoe onbeschrijfelijk dom die kunnen zijn. Heb je wel eens een tekening van een peuter gezien? Dat is toch geen kunst? Niet voor niets moeten volwassenen deze wurmen constant in de gaten houden, want voor je het weet kruipen of waggelen ze zomaar met gevaar voor eigen leven een drukke weg op. Peuters worden daarom soms zelfs letterlijk aangelijnd uitgelaten, net als een huisdier. Dat we met respect omgaan met peuters heeft er—afgezien van ouderlijk instinct—enkel mee te maken dat het young potentials zijn. Dat wil zeggen met het feit dat het in de toekomst na een flinke groeispurt nog wel intelligente mensen kunnen worden. Maar anders zouden we iedere zomer ongetwijfeld ook een mals peutertje op de barbecue leggen. Waarom niet? Er is niets vanzelfsprekends aan de zorgzame manier waarop de mens met zijn cognitief inferieure soortgenoten omgaat.
Dat er grove misstanden zijn in de industriële veeteelt staat al jaren als een paal boven water. Maar om de veeteelt te vergelijken met allerlei misdaden—of om het ronduit misdadig te noemen—gaat mij veel te ver. Het leed van dieren is, buiten pijnprikkels en mogelijk bepaalde vormen van stress, niet te vergelijken met het leed van mensen. Van mensen staat vast dat ze op een veel hoger niveau empatisch zijn, abstract inzicht hebben in toekomstig lijden van zichzelf en van anderen, die zelfs vele jaren kan vooruitlopen. Er is bijvoorbeeld ook geen bewijs dat een veedier besef heeft van 'uitzichtloos lijden', hetgeen bij mensen een criterium is om voor euthanasie in aanmerking te komen. Niet dat ik de overeenkomsten met mensen wil ontkennen, die zijn er zeker. Maar de verschillen tussen mens en biefstuk blijven wel vleselijk… eh pardon, vreselijk groot.
Als je alle drie de argumenten van Harari accepteert, ben ik het met Bregman eens dat een vegetarisch dieet de enige ethisch verantwoorde keuze is. Maar zoals je ziet mankeert er wel een en ander aan de argumenten, en daarom meen ik dat een dieet met dierlijke producten (mits je de kiloknallers mijdt) niet misdadig is. Ik behoor derhalve helaas nog niet tot de groep die Bregman met succes naar het vegetarisme over gaat halen.
Reacties